نقش سیلاب‌های تابستانی در مشکلات بوجود آمده در راه‌ها
بررسی چالش سیلاب‌ها برای سیستم راهداری کشور؛ سیلاب تابستانی یکی از مشکلات طبیعی است که ممکن است هر ساله به وقوع بپیوندد و به جاده‌ها آسیب وارد کند.
بروز سیل، یعنی حجم زياد بارش در محدوده زمانی کم،که نتيجه ورود توده‌های مرطوب است. بروز سيلاب نتيجه افزايش ناگهانی حجم آب رودخانه‌ها در اثر بارش و يا پديده‌های آنی ديگر هم‌چون ذوب ناگهانی برف و يا شکستن سدهاست. شرايط جغرافيایی ايران مانند شيب تند دامنه‌ها، فقر پوشش گياهی و رگباری‌بودن بارندگی امکان بروز سيلاب را تشديد می‌کند.
پديده‌های اقليمی نظير باران‌های سيل‌آسا در نواحی خشک از جدول زمانی مشخصي پيروی نمی‌کند. دوره وقوع سيلاب بین 30 تا 40 يکبار ممکن است تکرار شود. اين امر که با يک دوره طولانی خشکسالی نیز همراه است باعث به فراموشی سپردن مديريت سيلاب و غافلگیری می‌شود.
پیش‌بینی می‌شود تغییرات آب و هوایی باعث افزایش دفعات و شدت برخی از رویدادهای آب و هوایی شود. برای مثال، امواج گرما احتمالً شدیدتر خواهند شد، افزایش سطح دریا می‌تواند موج طوفان را در مناطق ساحلی تقویت کند و احتمالا بارش شدیدتر خواهد بود. این تغییرات می‌تواند خطر تاخیر، ایجاد اختلال، آسیب و خرابی را در سیستم‌های حمل و نقل زمینی را افزایش دهد؛ بنابراین، مهم است که درک کنیم چگونه آب و هوای آینده می‌تواند بر سرمایه‌گذاری‌های ساخت جاده‌ها در دهه‌های آینده تأثیر بگذارد.
افزايش جمعيت شهری و به تبع آن ساخت‌وسازهای گسترده در حريم رودخانه‌ها و در مناطقی که قبلا مسيل و يا بستر دوره‌ای رودخانه بوده، باعث می‌شود رودخانه‌ها فضای کافی برای تخليه سيلاب نداشته باشند و در نتيجه آب در کوچه‌ها و معابر به جريان می‌افتد.
مديريت سيلاب نيازمند هماهنگی مراکز متعدد اجرایی است. در ايران وزارت نيرو، سازمان جنگل‌ها و مراتع و شهرداری‌ها در اين زمينه دخيل هستند.
چرا سیل خطرناک است؟
سیل‌ها می‌توانند بسیار خطرناک‌تر از طغیان رودخانه‌ها عمل کنند؛ زیرا فشار بسیار بیشتری دارند و قدرتمند هستند. سنگینی آب جریان یافته، بسیار خطرناک است و از آنجایی که عمیق به نظر نمی‌رسد، می‌تواند بشر را به اشتباه بیندازد؛ زیرا با اینکه آب در اقیانوس‌ها بسیار مقدار بیشتری دارد؛ اما فشار بیش از حد آب هنگام به راه افتادن سیل بیش‌ترین تخریب را به همراه دارد و می‌تواند به راحتی اتومبیل‌ها را حرکت داده و خانه‌ها را تخریب کند. به همین علت است که شما می‌توانید در آب اقیانوس و دریا شنا کنید؛ اما به سختی می‌توانید از سیل جان سالم به در ببرید حتی اگر شناگر ماهری باشید.
خطرناک‌ترین انواع سیلاب‌ها همان سیل‌های ناگهانی هستند که مرگبارند؛ زیرا شهروندان از وقوع آن‌ها کاملا بی‌خبرند و به طور ناگهانی با آن‌ها مواجه می‌شوند. سیل‌های ناگهانی معمولا بر اثر بارندگی بسیار زیاد در کوهستان‌ها اتفاق می‌افتد که طی آن‌ها تمامی آب‌های جذب نشده به زمین به طور ناگهانی و با فشار روانه شهر می‌شوند و همه چیز را با خود می‌برند.
سیلاب تابستانی
سیل تابستانی به صورت، بارندگي‌هاي كوتا مدت با شدت زياد كه به صورت رگباری اتفاق مي‌افتد. تعداد اين نوع بارندگي معدود بوده و معمولا در ماه‌هاي گرم سال رخ مي‌دهد. بروز اين نوع بارندگي از اوايل خرداد ماه تا اواسط شهريور ماه بسيار محتمل است. سيل ماسوله در استان گيلان – سيل مشكين شهر در استان اردبيل – سيل نكاء در استان مازندران و سيل گلستان نمونه‌هاي بزرگ اين نوع بارندگي است.
تخریب پل‌ها و جاده‌ها از مهم‌ترین خسارت‌های سیلاب‌ها است
راه‌ها خود نوعي بهره برداري از طبيعت هستند كه از مهم‌ترین حلقه‌هاي ارتباط، به شمار می‌روند. می‌توان گفت، هر كجا راه باشد انواع بهره برداري را به همراه دارد، اصولا راه‌ها بعنوان شاهرگ حياتي يك جامعه تلقي مي‌شوند كه در صورت عدم ارتباط آن‌ها با هم، حيات و توسعه اقتصادي و اجتماعي جامعه مختل خواهد شد. طول راه‌هاي ايران بالغ بر ۱۸۰،۰۰۰ كيلومتر است. لازم است براي احداث راه‌هاي جديد و حفاظت و نگهداري راه‌هاي قديم برنامه‌ريزي بلند مدت و با كيفيت در پيش گرفته شود.
جادههای پرآب مانع از رفت و آمد و دسترسی به مراکز آموزشی، مانع از دسترسی مردم به بیمارستان‌ها و وسایل نقلیه اورژانس شده، موجب تعطیلی مشاغل و انتشار آلاینده‌ها می‌شود. سیل نه تنها خسارت‌های عمده اقتصادی به بار می‌آورد، بلکه اختلال در شبکه‌های حمل و نقل را نیز به دنبال دارد.
در حمل و نقل جاده‌ای و ریلی، شست‌وشو در اثر سیل نتیجه یک فاجعه طبیعی است که بستر جاده با جریان آب فرسایش می‌یابد. هم‌چنین، پل‌ها ممکن است به دلیل فشار سیلاب در اطراف یک یا چند تکیه‌گاه یا پایه‌های پل فرو بریزند.
اصول اولیه در احداث و نگهداری جاده‌ها موجب جلوگیری از خطرات سیل و تخریب راه‌ها است. در نگاه گسترده‌تر باید اظهار داشت: تخریب منابع طبیعی و پوشش گیاهی منطقه از یک طرف ناشی از خشکسالی سال‌های اخیر و از طرف دیگر در اثر توسعه بی‌رویه و دخل و تصرف غیرمجاز توسط عوامل انسانی بوده و به دلیل کاهش پوشش گیاهی و تغییر کاربری اراضی، رواناب ناشی از بارش بعضا تا بیش از ۳۰ بر ابر افزایش می‌یابد و گل و لای زیادی جابجا شده موجب خسارت‌ها و تلفات بسیاری می‌شود. از سوی دیگر، احداث سازه‌های تقاطعی نظیر پل و جاده بر روی رودخانه‌ها منجر به تنگ کردن مسیر عبور جریان و بعضا حتی انسداد مجرا می‌شود. طبق تحقیقات انجام شده این مسئله در سیل‌های اخیر، عامل عمده افزایش تلفات جانی که اغلب از سرنشینان خودروهای عبوری از محورهای ارتباطی منطقه بوده‌اند، به شمار می‌رود.
هزینه‌های موردنیاز برای تعمیر جادههای آسیب دیده در کشور
طول جاده‌هاي در معرض خطر سيل كشور بالغ بر ۲۵۰۰ كيلومتر است كه اعتبار مورد نياز جهت طراحي و اجراي عمليات ايمن سازي جاده‌ها و آب‌خيزداري در عرصه آبخيزهاي مشرف بر راه‌هاي مواصلاتي فوق كمتر از ۱۰ درصد هزينه ساخت جاده در اين مناطق است. هزينه مرمت و بازسازي جاده‌هاي خسارت ديده بالغ بر ۱۸ درصد هزينه ساخت جاده است.
