نقش کیفیت ساخت جاده در کاهش تصادفات جادهای
یکی از معضلات شبکه راه‌های کشور، عدم کیفیت جاده‌هاست که نقش پررنگی در وقوع تصادفات منجر به مرگ دارد؛ بهمین خاطر سرمایه‌گذاری صحیح در بهبود کیفیت جاده‌ها، خسارات و تلفات ناشی از تصادفات را تا مقدار قابل توجهی کاهش می‌دهد.
مطالعات انجام شده نشان می‌دهد که راه، راننده و وسیله نقلیه عوامل موثر بر آمار تصادفات جادهای هستند که هر ساله باعث کشته شدن افراد زیادی در نقاط مختلف دنیا می شوند. بنابراین با بررسی اصولی این عوامل می‌توان تا حد زیادی از بروز این حوادث جلوگیری کرد. در این مقاله سعی بر این است که کیفیت جاده و نقش آن در کاهش تصادفات جادهای را بررسی کنیم.
بروز تصادفات در راه‌ها سبب از دست رفتن سرمایه‌های یک کشور و جان افراد می‌شود. آمار نشان می‌دهد که سالانه 27/1 میلیون نفر در دنیا جان خود را در اثر تصادف از دست می‌دهند و حدود 50 میلیون نفر دچار آسیب می‌شوند؛ از طرف دیگر این حوادث هزینه‌های مستقیم و غیرمستقیم هنگفتی نیز برای کشور ایجاد می‌کند. در بین عوامل موثر بر وقوع تصادف، کیفیت جاده‌ها، راننده و ایمنی وسیله نقلیه بیش‌ترین سهم را دارند. بررسی نقش جاده‌ها حاکی از آن است که سهم ایمنی جاده‌ها در کاهش تلفات قابل توجه است و در نتیجه شناخت شاخص‌های موثر بر ایمنی جاده‌ها مانند زیرساخت‌ها، عرض و طرح جاده‌ها نیز اهمیت بالایی دارد.
آمارها نشان می‌دهند که تقریباً 62 درصد از تصادفات منجر به مرگ و میر در کشورهای هند، چین، آمریکا، روسیه، برزیل، ایران، مکزیک، اندونزی، آفریقای جنوبی و مصر رخ می‌دهد که در مجموع 56 درصد از جمعیت کل جهان را تشکیل می‌دهند. قرار گرفتن ایران در جمع این کشورها هشداریست برای ما تا بیش از پیش به عوامل موثر بر بروز تصادف در راه‌ها توجه کنیم. جاده به عنوان مسیری که کاربران (راننده و سرنشین) در تماس مستقیم با آن هستند باید باکیفیت و قابل پیش‌بینی باشد. جاده باکیفیت از نظر مصالح و طرح باید اطلاعات صحیحی نیز به کاربر ارائه دهد و مانع از انجام رفتارهای پرخطر شود. در واقع بخش زیادی از تصادفات در اثر تعامل نامناسب بین اصول طراحی راه و برداشت راننده اتفاق می‌افتد. از این رو در بسیاری از پروژه‌های راهسازی علی‌رغم رعایت استانداردها باز هم نقاط سیاه و حادثه خیز ظاهر می‌شود. طراحان راه باید به تمام استانداردهای راهسازی، مصالح باکیفیت، ایمنی، زیبایی و ملاحظات زیست محیطی توجه کنند.
اهمیت جاده در بروز تصادفات جادهای
هرچند که جاده به عنوان تنها عامل تصادفات جادهای به حساب نمی‌آید و علل و عوامل دیگری مانند ایمنی وسیله نقلیه و راننده نیز نقش پررنگی دارند اما نباید فرموش کرد که یکی از عناصر کلیدی در کاهش حوادث جادهای، بهبود کیفیت جاده است. طبق اسناد معاونت آموزش، تحقیقات و فناوری وزارت راه و شهرسازی، عامل راه و محیط اطراف 50 درصد و عوامل انسانی و وسایل نقلیه هریک 25 درصد در ارتقای ایمنی جاده تاثیر دارند. اگر نگاهی به کشورهای پیشرفته جهان بیندازیم؛ خواهیم دید که در کنار سرمایه‌گذاری در بخش‌های اقتصادی، در امر راهسازی نیز سرمایه‌گذاری‌های کلانی کرده‌اند و در نتیجه آمار مرگ‌ومیر ناشی از تصادفات را تا حد زیادی کاهش داده‌اند. در واقع خصوصیات فنی فیزیک جاده یا همان زیرساخت جاده یکی از معیارهای ایمنی راه است که باید توجه ویژه‌ای به آن داشت.
خصوصیات فنی فیزیک یا زیرساخت جاده
بدون شک رعایت استانداردهای جهانی مرتبط با زیرساخت جاده اهمیت بسزایی در ارتقای ایمنی دارد. طبق استانداردهای موجود، یک جاده ایمن شامل شش لایه مختلف است که هر لایه مشخصات فنی خود را دارد. مصالح استفاد شده در ساخت هر لایه باید از یک سری استاندارد مشخص و معین تبعیت کند. از این حیث، نوع مصالح، مقاومت مصالح، نحوه استفاده از مصالح، شرایط اقلیمی و نظارت بر اجرای صحیح ساخت اهمیت ویژه‌ای دارند. در ایران نظارت بر عهده مهندسین عمرانی است که دارای مجوز نظارت از معاونت راهبردی ریاست جمهوری هستند. بررسی و تایید نوع و مقاومت مصالح نیز بر عهده آزمایشگاه‌های وزارت راه و شهرسازی است و در پایان اجرای پروژه به پیمانکاران متخصص سپرده می‌شود. کوتاهی و قصور در هریک از این بخش‌ها منجر به وقوع حوادث غیرقابل جبرانی خواهد شد.
سایر عوامل موثر بر ایمنی جاده
عامل جاده خود شامل عوامل مختلفی است که در افزایش یا کاهش تصادفات دخیل هستند. در واقع ایمنی و کیفیت جاده تنها در گروی زیرساخت نیست و نکات مختلفی وجود دارد که باید مورد توجه قرار بگیرند. در بین مهم‌ترین عوامل مرتبط با جاده می‌توانیم از موارد زیر نام ببریم:
- زیرساخت جاده (رعایت استانداردها در تمامی بخش‌های زیرساخت اعم از آسفالت، اساس، زیراساس، سابگرید و خاکریز اهمیت دارد.)
- طراحی هندسی جاده (هندسه جاده شامل عرض، شیب و… در بحث ارتقای ایمنی بسیار مهم است.)
- وجود علائم راهنمایی و رانندگی در جاده (تشخیص، انتخاب، تهیه، جانمایی، نصب، ترسیم و نگهداری علائم و تابلوهای راهنمایی و رانندگی نقش بسزایی در بهبود کیفیت جاده‌ها و کاهش تصادفات دارد زیرا تا حد زیادی از بروز اشتباهات انسانی جلوگیری می‌کند.)
- نظارت بر نگهداری جاده (طبق استانداردهای جهانی باید ایمنی آزادراه‌ها و راه‌های اصلی به ترتیب هر 2 و 7 روز یک بار بازرسی شود. همچنین راه‌های فرعی و روستایی را باید هر 3 ماه یک بار بررسی کرد.)
- توجه به شرایط آب‌وهوایی در بحث ساخت و حفظ جاده (مصالح و طرح ساخت باید متناسب با شرایط آب‌وهوایی حاکم بر منطقه (سرد، گرم یا معتدل) باشد.)
علاوه بر این، مسئولین با جلوگیری از ایجاد ترک یا فرورفتگی در آسفالت یا ممانعت از لغزنده شدن سطح جاده به وسیله مواد روغنی، بارش برف و… می‌توانند ایمنی راه را تا حدی حفظ کنند.
طبق آنچه گفته شد؛ کیفیت جاده‌ها، ایمنی وسایل نقلیه و راننده تاثیر زیادی روی وقوع تصادفات دارند که در این بین «کیفیت و ایمنی راه» اهمیت بالایی دارد. نقش راه خود به عوامل مختلفی مانند زیرساخت جاده، طرح و هندسه راه، شرایط اقلیمی منطقه، نحوه نظارت بر نگهداری جاده و وجود تابلوهای راهنما بستگی دارد که با توجه و رعایت آن‌ها می‌توان نقش کیفیت جاده در تصادفات را تا حد زیادی کاهش داد.
