حمل و نقل هوشمند

هوشمندسازی حمل‌ونقل در ایران چه چالش‌هایی دارد؟

فناوری‌ها نقش کلیدی در دستیابی به شهر هوشمند دارند اما برداشت اشتباه از این مفهوم باعث شده که مدیران شهری به جای استفاده کاربردی بیشتر استفاده ابزاری از آن را در دستور کار قرار دهند.

«شهری هوشمند» که حمل‌­ونقل هوشمند یکی از بخش­‌های اصلی آن بشمار می‌­رود به مسئله‌ای پر اهمیت و رایج در دنیای مدیریت شهری تبدیل شده است. فناوری­‌ها نقش کلیدی در دستیابی به شهر هوشمند دارند اما برداشت اشتباه از این مفهوم باعث شده که مدیران شهری به جای استفاده کاربردی بیشتر استفاده ابزاری از آن را در دستور کار قرار دهند. به هر حال گذار از وضع موجود به شهر و حمل‌­ونقل هوشمند همراه با چالش‌­ها و مشکلاتی است که این مطلب سعی در بررسی آن­‌ها دارد. در ادامه ابتدا مفهوم هوشمندسازی تشریح می­‌شود؛ سپس چالش‌­های هوشمندسازی حمل­‌ونقل در ایران ارائه می­‌گردد.

افزایش جمعیت و رشد شهرنشینی همزمان با انقلاب صنعتی سبب پیدایش نوعی از توسعه شده که منجر به بروز بسیاری از تخریب­‌ها و انحطاط منابع شده است. از این رو، مفهوم توسعه پایدار از اواسط دهه ۹۰ میلادی مطرح شد که حمل‌­ونقل پایدار یکی از ارکان اصلی آن است. بررسی ویژگی­‌های شهرهای کنونی نشان می­دهد که وضعیت حمل­ و نقل غالب سبب آلودگی هوا، تصادفات مکرر، ازدحام و مصرف بی‌رویه سوخت می­‌شود. هوشمندسازی حمل‌­ونقل می­‌تواند کمک بزرگی در جهت تحقق حمل­ و نقل پایدار کند اما چالش‌­های هوشمندسازی حمل­‌ونقل در ایران می­تواند گذار به وضعیت ایده‌­آل را با شکست مواجه نماید. بنابراین شناخت و رفع چالش‌­های موجود امری مهم و گریزناپذیر است.

وضعیت شهرهای کنونی و آینده موردنظر در جهت رسیدن به توسعه پایدار را می­‌دانیم اما آنچه مبهم است راه و روند رسیدن به این هدف و نحوه مواجه با چالش‌­های پیشرو است. پیش از پرداختن به چالش­‌های هوشمندسازی حمل‌­ونقل، لازم هست که مفهوم شهر هوشمند و مزایای آن توضیح داده شود.

حمل­ و نقل هوشمند چیست؟

سیستم حمل‌­ونقل هوشمند مجموعه‌­ای از زیرساخت­‌های نرم­‌افزاری و سخت­‌افزاری است که به ­صورت یکپارچه و به منظور سهولت در تردد، افزایش امنیت و کاهش آلودگی­‌ها کار می­‌کنند. سیستم هوشمند حمل­‌ونقل از سه بخش ارتباطات شبکه‌­ای، پردازش اطلاعات و کنترل اطلاعات تشکیل می­‌شود. در واقع اطلاعات مرتبط با وسایل نقلیه، جاده­‌ها و کاربران از طریق فناوری­‌های بدون سیم، اینترنت اشیا و حسگرهای مختلف دریافت و پردازش می­‌شود تا در نهایت تصمیمی هوشمندانه در جهت بهبود کارآیی و رفع مشکلات موجود گرفته شود. اگر به مفهوم حمل­‌ونقل و شهر هوشمند با دقت بیشتری نگاه شود؛ متوجه خواهید شد که اجرای صحیح و کاربردی این مفاهیم مزایای متعددی دارد که نتیجه آن ظهور توسعه پایدار است.

مزایای هوشمندسازی حمل­‌ونقل

هوشمندسازی ابزاری کارآمد برای حل معضلات حمل­‌ونقل درون شهری و جاده­ای است که مزایای زیر را همراه دارد:

  • مدیریت و کاهش ترافیک
  • افزایش ایمنی کاربران، جاده‌­ها و وسایل نقلیه
  • کاهش آلودگی هوا
  • صرفه­ جویی در مصرف سوخت و منابع طبیعی
  • تسریع روند حل مشکلات جاده­‌ای، ریلی، هوایی و دریایی

حرکت صحیح به سمت هوشمندسازی شهرها در درجه اول به تحقق مزایای مذکور و سپس ظهور توسعه پایدار کمک می­‌کند. توسعه فناوری لازمه حرکت به این سمت است و به همین دلیل بخش­‌های خصوصی و دولتی مختلف سعی در بهبود فناوری­‌های مرتبط با هوشمندسازی دارند.

فناوری­‌های مرتبط با هوشمندسازی حمل‌­ونقل

اکثر پروژه­‌های مرتبط با بحث هوشمندسازی در دست توسعه هستند و هنوز تا رسیدن به مرحله کاربرد فاصله دارند که تعدادی از آن‌­ها عبارتند از:

  • خودروهای خودکار: با افزایش تعداد خودروها در سرتاسر جهان، دریافت، پردازش و کنترل اطلاعات مرتبط با خودروها و مسیر حرکت آن­ها با چالش­های مختلفی مواجه شده است. از این رو، محققان سعی دارند تا با کاربرد هوش مصنوعی در ساخت وسایل نقلیه از این معضلات بکاهند. در همین راستا، پروژه طراحی و ساخت خودروهای خودمختار مورد توجه قرار گرفته و البته تا حدودی نیز با موفقیت همراه بوده است. در این فناوری با استفاده از حسگرهای تعبیه شده در وسایل نقلیه و سیستم تعین موقعیت مکانی GPS، اطلاعات دریافت و پردازش می­‌شوند.
  • حسگرهای حرکتی: در این فناوری، حسگرهای حرکتی نصب شده روی وسایل نقلیه، جاده‌­ها و…، اطلاعات را از طریق سیستم­های هوشمند بدون سیم و اینترنت اشیا ارسال می­کنند. اطلاعات دریافتی از حسگرهای حرکتی مختلف به وسیله الگوریتم‌­های رایانه‌­ای به ­صورت یکپارچه پردازش می­‌شوند تا بدین­ ترتیب تصمیمات هوشمندانه‌­ای برای رفع معضلات موجود اتخاذ کنند.
  • سیستم پارک هوشمند: در سیستم پارک هوشمند، حسگرهایی روی وسیله نقلیه تعبیه می­‌شود که امکان ردیابی و مکان‌یابی آن را فراهم می­کند. با استفاده از این سیستم، وسیله نقلیه به راحتی پارک می­‌شود و محل پارک نیز به درستی مکان‌یابی می‌­گردد.

فناوری­‌های گفته شده تنها بخشی از جدیدترین فناوری­‌های مرتبط به سیستم حمل­‌ونقل هوشمند هستند. در راستای ساخت شهر هوشمند، پروژه­‌های مختلفی در زمینه حمل­‌ونقل جاده­ای، ریلی، هوایی و دریایی در دست توسعه هستند. اما توسعه و بهبود فناوری­‌ها به تنهایی منجر به هوشمندسازی نمی‌­شود و چالش­‌های مختلفی در مسیر تحقق این هدف وجود دارد. مواجه و رفع چالش‌­های هوشمندسازی حمل‌­ونقل برای گذار به عصر حمل‌­ونقل هوشمند اهمیت بسزایی دارد.

چالش‌­های هوشمندسازی حمل‌­ونقل در ایران

همانطور که گفتیم؛ هدف از ساخت حمل­‌ونقل و شهر هوشمند، ایجاد توسعه پایدار است اما گذار از سیستم سنتی موجود به سمت هوشمندسازی با چالش‌­های مختلفی همراه است که توجه نکردن به آن­‌ها می­‌تواند کل رویای ساخت شهر هوشمند را تهدید کند. در کشور ما چالش­‌های نسبتاً زیادی در این مسیر وجود دارد که باعث شده فاصله معناداری تا هوشمندسازی داشته باشیم. در ادامه تعدادی از چالش­‌های هوشمندسازی حمل­ونقل در ایران مطرح می‌­شوند.

1- چالش‌­های اقتصادی

  • از بین رفتن مشاغل سنتی و عدم تعریف مشاغل جایگزین
  • ایجاد کسب و کارهای موقت و کاذب
  • عدم مدیریت لازم از طرف نهادهای مسئول و ورشکستگی مشاغل
  • عدم یکپارچه ­سازی سامانه‌­ها در سطح هوشمندسازی و هدر رفتن هزینه‌­ها
  • اتکا به بودجه­‌های دولتی و عدم ایجاد انگیزه برای سرمایه­‌گذاران خصوصی

2- چالش‌­های زیرساختی

  • نبود دانش کافی برای طراحی زیرساخت­های سخت­افزاری و نرم‌­افزاری لازم
  • عدم وجود تولیدکنندگان لازم برای تولید زیرساخت‌ها
  • عدم یکپارچگی زیرساخت­‌های فراهم شده
  • حجم زیاد و پراکندگی اطلاعات به ­دست آمده و عدم تحلیل و پردازش مناسب اطلاعات

3- چالش‌­های امنیتی

  • حملات سایبری و بروز کلاهبرداری‌­های اینترنتی
  • عدم محافظت صحیح از اطلاعات کاربران
  • وقوع خرابی و حوادث غیرمترقبه در سامانه‌­های هوشمندسازی و عدم کارکرد آن­‌ها
  • عدم تامین زیرساخت­‌های کارآمد و لازم در اثر تحریم‌­ها
  • نبود زیرساخت لازم برای شناسایی هویت واقعی کاربران و فراهم کردن زمینه وقوع جرائم مجازی

4- چالش‌­های قانونی و سازمانی

  • کمبود نیروی انسانی متخصص در حوزه هوشمندسازی
  • تعدیل نیروهای سازمانی به دلیل هوشمندسازی
  • اعمال قدرت و تصمیم‌­گیری از طرف سازمان­‌های مختلف و پراکنده
  • فقدان قوانین کارآمد و اساسی
  • عدم وجود برنامه­‌های منسجم و بلندمدت در جهت هوشمندسازی
  • تزلزل در جایگاه‌­های مدیریتی و طول عمر کوتاه مدیریت

5- چالش­‌های فرهنگی و اجتماعی

  • نداشتن دانش و مهارت لازم توسط همه کاربران
  • ماشینی شدن روابط اجتماعی
  • نگاه شی­‌گرا به انسان
  • مهاجرت به شهرهای بزرگ و ایجاد مشکلات فرهنگی
  • تغییر سبک زندگی، تمایل کمتر به حضور در اجتماع و کاهش مشارکت­‌های اجتماعی

طبق آنچه گفته شد؛ حمل­‌ونقل هوشمند بخشی از مفهوم بزرگ شهر هوشمند است که نیازمند استفاده از فناوری‌­های جدید ارتباطی و اطلاعاتی در حوزه­‌های مختلف می­‌باشد. بنابراین باید درک صحیحی از حمل­‌ونقل هوشمند و نحوه اجرای آن داشت و چالش‌­ها و مشکلات پیش رو را در نظر گرفت. در واقع اگر چالش‌­های هوشمندسازی حمل­‌ونقل را در نظر نگیریم؛ تمام وجوه جامعه مانند اقتصاد، فرهنگ، امنیت، محیط­ زیست، اخلاق و مدیریت را به خطر خواهیم انداخت.

نمایش بیشتر

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

دکمه بازگشت به بالا