چگونه در ایام تعطیل ترافیک محورهای برون شهری را کنترل کنیم؟
راه‌های کنترل ترافیک در ایام تعطیل؛ حمل و نقل و ترابری از بخش‌های لاینفک هر جامعه‌ای به حساب می‌آید. امروزه عدم توجه به مسایل ایمنی در ترافیک، افزایش تصادفات و تلفات را به همراه دارد. بررسی و تامین ایمنی راه‌ها از ملزوماتی است که باید مهندسان و متولیان راه با دقت و شدت بیشتری به آن بپردازند.
حمل و نقل در محیط ایمن می‌تواند موجب افزایش پیشرفت و اگر در محیط غیرایمن بهره‌برداری شود، موجب پس رفت دولت‌ها و هدررفت منابع و بودجه شود. ایمنی جاده‌ها و کنترل و جلوگیری از حوادث خسارتی، جرحی و جانی از زمانی که اولین وسیله نقلیه ساخته شد، شروع شده و همچنان ادامه دارد. با مطالعاتی که تاکنون انجام شده، عامل بر هم زننده ایمنی ترافیک؛ عامل انسان، عامل جاده و عامل وسیله نقلیه به ترتیب با بیشترین تعداد شناخته شده‌اند؛ اما اکثر مطالعاتی که انجام گرفته و راهکارهایی که برای کاهش خسارت‌های ترافیکی منظور شده، بر اساس علت تامه یا علت تمام کننده است، به بیان دیگر آخرین علتی که موجب شده تا یک حادثه ترافیکی (اعم از خسارتی، جرحی، جانی) اتفاق افتد، سرعت وسیله نقلیه است؛ بنابراین، سرعت یکی از مهم‌ترین عوامل تصادفات منجر به فوت وسایل نقلیه در معابر برون شهری و بزرگراه‌ها مورد توجه است. اهمیت کنترل و مدیریت راه عموما در راه‌های شریانی و بزرگراهی بیشتر از راه‌های فرعی است. زیرا سرعت عملکردی وسایل نقلیه در مسیر اصلی بیشتر از سرعت وسایل نقلیه‌ای است که قصد خروج از راه را دارند.
هوشمند کردن مسیرها و خودروها با استفاده از تکنولوژی‌های روز دنیا یکی از راه کارهایی است که می‌تواند از مسائل مهم ترافیکی جلوگیری نماید. سیستم‌های نوین می‌تواند بر روی جاده‌ها و وسایل نقلیه نصب شده و با تلفیق شدن با سامانه‌های اطلاعات جغرافیایی، این سیستم‌ها اطلاعات جاده‌ای برای کنترل ترافیک ارسال و پس از پردازش این اطلاعات دستورات لازم اتخاذ شوند. این همکاری بین سیستم‌ها منجر شده تا ایمنی کارایی و سرعت عکس العمل بالا رود و موجب راحتی سفرهای درون شهری و برون شهری شود.
مطالعات انجام شده
در مطالعه‌ای انجام شده توسط دانشگاه تربیت مدرس، به بررسی اثرات مثبت استفاده از دوربین‌های کنترل سرعت در کاهش تعداد تصادفات پرداخته شده است. این مطالعه ارزیابی اثرات دوربین‌های کنترل سرعت و برخوردها را در کل محورها به صورت کلی در مناطقی که دارای دوربین و نقاطی که فاقد دوربین است را در طول حدود 200 کیلومتر به صورت 4 محور جداگانه به صورت یک طرفه در معابر برون شهری استان سمنان شامل، مسیرهای سمنان به گرمسار و بالعکس و دامغان به سمنان و بالعکس را مورد بررسی قرار می‌دهد. از روش قبل و بعد به دو صورت بدون در نظر گرفتن تغییرات حجم ترافیک در مسیر و با اعمال تغییرات حجم استفاده می‌شود.
با استفاده از تعداد تصادفات به وقوع پیوسته در این محدوده در طول سال‌های 87 تا 90 در مدت زمان 4 سال اثر نصب دوربین‌های کنترل سرعت مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. نتیجه بدست آمده در حالت بدون در نظر گرفتن تغییرات حجم ترافیک 3% کاهش در وقوع تصادفات بوده، ولی در حالتی که تغییرات حجم ترافیک در نظر گرفته شود 9%±33% کاهش در وقوع تصادفات را نتیجه می‌دهد. نتایج بدست آمده نشان می‌دهد که استفاده از دوربین‌های کنترل سرعت به میزان حداقل 24 و حداکثر 42 درصد باعث کاهش تصادفات می‌شوند. از این نتایج می‌توان در مکان یابی نصب دوربین‌های کنترل سرعت، انتخاب راهکارهای کارآمد کنترل سرعت و ارزیابی‌های اقتصادی نصب دوربین‌های کنترل سرعت نیز استفاده کرد.
در مطالعه دیگری، یکی از محورهای حادثه خیز که دارای تصادفات ترافیکی زیاد و شدید در منطقه برون شهری کنارگذر ساحلی نور-نوشهر-چالوس است به صورت موردی و به کمک مطالعات ترافیکی و آمارهای ثبت شده در آن منطقه مورد بررسی قرار گرفت و از نتایج آن مشخص شد که بیشترین تعداد تصادفات ترافیکی به ترتیب مربوط به منطقه نیرنگ، محدوده تامین اجتماعی، منطقه مزگاه و … با بیشترین علت تامه عدم توانایی در کنترل وسیله نقلیه، عدم توجه به جلو و عدم رعایت حق تقدم در ماه شهریور و در ساعات 8:00 الی 17:59 در سال 1396 است.
در پژوهشی دیگر، مطالعه‌ای بر اساس یک سری اطلاعات سه ساله ترافیکی و تصادفاتی که در منطقه کنارگذر و بزرگراه برون شهری اتفاق افتاده و قبلا توسط پلیس راهور به ثبت رسیده بود، انجام شده است. با تحقیق در این آمارها و برداشت‌های میدانی و مشاهدات رفتار رانندگان در مناطق نمونه مورد بررسی قرار گرفته و در نهایت با معرفی حالات مختلف تصادفات و رفتار رانندگان، می‌توان دریافت که علل تامه در تصادفات صرفا نشات گرفته از زمینه تصادف در آن منطقه هستند که در مناطق مورد مطالعه، این زمینه تصادفات متعدد، بریدگی‌ها یا تقاطع‌های همسطحی است که روزانه خسارت‌های غیرقابل بازگشتی را به دولت و جامعه وارد می‌سازد.
عوامل موثر بر وقوع تصادفات در جادههای برون شهری
با توجه به وسعت كشور، رشد جمعيت، افزايش مالكيت وسايل نقليه و در نتيجه افزايش تبادلات درون و برون منطقه‌اي، حوادث ترافيكي به يكي از معضلات مهم كشور در بخش حمل و نقل تبديل شده است. براي رفع اين معضل بزرگ، شناسايي علل و عوامل موثر بر تصادفات و تعيين ميزان تاثير هر كدام از اين عوامل بر حوادث ترافيكي ميبايست از اولويت‌هاي اصلي نهادهاي مربوطه همچون وزارت راه و ترابري و پليس راه قرار گيرد.
به طور كلي فاكتورهاي اصلي موثر بر تصادفات را مي‌توان به چهار گروه شامل جاده (ويژگي هندسي راه، خصوصيات جريان ترافيک)، وسايل نقليه (توانايي وسيله نقليه، نقص فني قطعات)، عوامل انساني (خصوصيات راننده، رفتار راننده و توانايي فيزيولوژيكي و روحي راننده) و محيط (شرايط جوي) تقسيم بندي کرد كه اين عوامل به صورت زنجيره وار به يكديگر متصل هستند. نتايج نشان داد عوامل جاده، وسايل نقليه، عوامل انساني و محيط با تاثيرات متقابل بر يکديگر در وقوع حوادث ترافيکي موثر بوده و اگر يکي از اين عوامل دچار ناپايداري شود، اين چرخه دچار تزلزل شده و تشديد اين ناپايداري باعث وقوع تصادف مي‌شود.
راهکارهای موجود برای کنترل ترافیک محورهای برون شهری
سیستم حمل ونقل هوشمند یا Intelligent Transportation Systems به مجموعه‌ای از ابزارها، امکانات و تخصص‌ها از قبیل مفاهیم مهندسی ترافیک، تکنولوژی‌های نرم افزاری، سخت افزاری و مخابراتی اطلاق می‌شود که به صورت هماهنگ و یکپارچه به منظور بهبود کارآیی و ایمنی در سیستم حمل ونقل به کار گرفته می‌شوند. سیستم‌های حمل و نقل هوشمند ITS، سیستم‌هایی متشکل از فناوری‌های نوین الکترونیک، کامپیوتر، IT، الکترومکانیک و … هستند که در برنامه ریزی سیستم‌های حمل و نقل زمینی، امروزه نقش بسیار مهمی ایفا می‌کنند. در سیستم‌های هوشمند ترافیک فناوری‌های متفاوتی به کار می‌رود. از سیستم‌های اولیه‌ای مانند هدایت خودرو و سیستم کنترل چراغ‌های راهنمایی، تابلوهای اعلان ترافیک، دوربین سرعت سنج و سیستم خودکار شناسایی شماره خودرو گرفته تا سیستم‌های پیشرفته و پیچیده‌تری که بطور همزمان اطلاعات متفاوتی را از منابع متفاوت یکپارچه می‌کند.
اطلاعاتی مانند وضع آب و هوا، وضعیت ترافیک، وضعیت جاده و… امروزه مسایل و مشکلات حمل ونقل از قبیل آلودگی‌های زیست محیطی، کاهش منابع انرژی، افزایش خسارت‌های مادی و معنوی ناشی از سوانح و تصادفات، مشکلات نظارت و مدیریت در حمل و نقل برون شهری، افزایش زمان‌های تلف شده و روند رشد سریع تقاضای حمل و نقل به ویژه در ساعات اوج در کلان شهرهای دنیا به یک مشکل جدی تبدیل شده است. از این رو در عصری که به آن عصر انفجار اطلاعات اطلاق می‌گردد، مهندسین حمل و نقل سعی بر آن داشته‌اند تا از فناوری اطلاعات به عنوان راه‌کاری مناسب در جهت از میان برداشتن معضلات اساسی مدیریت ترافیک بهره جسته و مشکلات آن را به حداقل ممکن کاهش دهند.
تابلوهای پیام متغیر (vms) از زمره تجهیزات کنترل ترافیک هستند که به منظور ارائه اطلاعات به رانندگان، در طول مسیر مورد استفاده قرار می‌گیرند. این تابلوها به صورت‌های متفاوتی نصب می‌گردند. اطلاعات نمایش داده شده بر روی تابلوهای پیام رسان متغیر که به صورت پویا عمل می‌کنند، از طریق مرکز کنترل و یا در محل نصب تابلو، برنامه‌ریزی می‌شوند. به طور کلی این گونه تابلوها به منظور تاثیرگذاری بر رفتار رانندگان جهت بهبود جریان و عملکرد ترافیک استفاده می‌شوند. نمونه‌هایی از اطلاعاتی که عمدتا از طریق تابلوهای پیام متغیر در اختیار رانندگان قرار می‌گیرند؛ شامل زمان سفر میان مبادی و مقاصد مشخص، وضعیت تراکم ترافیک در کریدورهای بزرگراهی، اطلاعات مرتبط با محل کارگاه‌های عملیات عمرانی، اطلاعات در رابطه با وقایع خاص و ارائه راهنمایی‌های موردنیاز برای رانندگان، اطلاعات مرتبط با عملیات تعمیر و نگهداری در کریدورهای بزرگراهی، اطلاعات مربوط به پیش بینی شرایط جوی خاص و قریب الوقوع و اطلاع رسانی درخصوص حوادث اتفاق افتاده در مسیر هستند.
