پنج رفتار مرگبار رانندگی

رانندگی در هنگام مصرف الکل و مواد مخدر، حواس‌پرتی و بی‌توجهی، سرعت، خستگی و عدم استفاده از کمربند ایمنی به عنوان عوامل موثر رفتاری در آسیب‍‍‌‌‌‌های جاده‌ای شناخته شده‌اند.‌ این پنج عامل که در ادامه به اختصار بررسی خواهند شد توسط مرکز تحقیقات تصادفات و ایمنی جاده در کویینزلند استرالیا، شناسایی شده‌اند.‌

1.سرعت

یکی از عوامل بسیار مهم در تصادفات مرگبار، سرعت است. سرعت بیش از ۵ کیلومتر بر ساعت بیش‌تر از حد سرعت تعیین شده در مناطق شهری و ۱۰ کیلومتر بر ساعت بیش‌تر ازحد سرعت در مناطق روستایی، خطر تصادفات را دو برابر می‌کند (معادل با خطر ناشی از غلظت 05/0 الکل درخون). سرعت تنها به مفهوم سریع‌تر از حد سرعت تعیین شده، راندن نیست بلکه رانندگی با سرعت بالا بدون توجه به شرایط آب و هوایی، روشنایی، ترافیک، شرایط جاده‌ای و بدون توجه کامل به شرایط وسایل نقلیه و مهارت‌های راننده را نیز شامل می‌شود. تحقیقات نشان داده ‌است که کاهش سرعت خودرو تا ۵ کیلومتر بر ساعت در جاده‌ها با حد سرعت ۶۰ کیلومتر بر ساعت باعث کاهش 9/11 درصد در شدت تصادفات می‌شود و کاهش سرعت وسیله نقلیه بیش‌تر از ۵ کیلومتر بر ساعت (یعنی تا ۱۰ کیلومتر بر ساعت) منجر به کاهش 3/17 درصد در شدت تصادفات خواهد شد.

شدت جراحات ناشی از تصادف، صرف ‌نظر از علت آن، به طور مستقیم با سرعت خودرو در هنگام تصادف مرتبط است. حتی افزایش اندک در سرعت حرکت، باعث افزایش زیاد نیروهای وارد بر سرنشینان خودرو و جاده می‌شود. هنگامی که یک وسیله نقلیه تصادف می‌کند، سه نوع برخورد وجود دارد که عبارتند از: برخورد با یک شی دیگر، برخورد با سرنشینان اتومبیل، برخورد داخلی اعضا درون بدن انسان (حتی بعد از اینکه یک مسافر در داخل وسیله نقلیه بی‌حرکت شد، اندام‌های داخلی هنوز در حال حرکت هستند و با اندام‌های دیگر و سیستم اسکلتی برخورد می‌کنند).

بنابراین کاهش اندک در سرعت سفر می‌تواند موجب کاهش شدت تصادف و آسیب و نجات زندگی شود. به عبارت دیگر احتمال آسیب و شدت جراحات به صورت نمایی با سرعت خودرو افزایش می‌یابد و افزایش‌های کوچک در سرعت حرکت منجر به افزایش زیاد نیروهای وارد بر سرنشینان خودرو یا سایر کاربران جاده‌ای می‌شود. ساده‌تر بگوییم، هر چه سریع‌تر حرکت کنید، ضربه سخت‌تر می‌شود و تصادف شدیدتری رخ خواهد داد.

کمیته ایمنی جاده در کویینزلند در رابطه با سرعت وسیله نقلیه و احتمال درگیر شدن در تصادف تحقیقی انجام داده که نتیجه آن به صورت خلاصه بیان می‌شود.

• در سفر با سرعت ۵ کیلومتر بر ساعت بیش‌تر از حد سرعت تعیین شده (۶۰ کیلومتر بر ساعت)، احتمال درگیری در تصادف شدید 2 برابر می‌شود.
• در سفر با سرعت 10 کیلومتر بر ساعت بیش‌تر از حد سرعت تعیین شده (۶۰ کیلومتر بر ساعت)، احتمال درگیری در تصادف شدید 4 برابر می‌شود.
• در سفر با سرعت 20 کیلومتر بر ساعت بیش‌تر از حد سرعت تعیین شده (۶۰ کیلومتر بر ساعت)، احتمال درگیری در تصادف شدید 32 برابر می‌شود.
• در سفر با سرعت ۱۰ کیلومتر بر ساعت سریع‌تر از سرعت متوسط ترافیک، 2 برابر احتمال تصادف شدید خواهید داشت.

2. رانندگی در هنگام مصرف الکل و مواد مخدر

دلیل بیش از ۱۸ درصد تلفات در حوادث رانندگی در استرالیا و ۲۱ درصد تلفات در کویینزلند، رانندگی در هنگام مستی گزارش شده است. الکل عملکرد جسمی و ذهنی را تحت تأثیر قرار داده و این اختلال موجب عدم هماهنگی ذهن و زمان واکنش خواهد شد.

تأثیر الکل بر رانندگی:

• کاهش زمان واکنش – کاهش توانایی در حالت اضطراری.
• کاهش توانایی چند وظیفه‌ای – یک مهارت ضروری برای رانندگی ایمن.
• کاهش توانایی درک فواصل و سرعت سایر وسایل نقلیه.
• کاهش توانایی توجه به سایر خودروها.
• باعث ایجاد تاری دید و کاهش شنوایی و کاهش توانایی رانندگی ایمن و تشخیص خطرات رانندگی.
• ایجاد اعتماد به نفس کاذب و افزایش احتمال ریسک کردن.

اعتیاد به مواد مخدر یک عامل موثر در افزایش ۴۱ درصد تلفات جاده‌ای در استرالیا بوده است. استفاده از مواد مخدر خطر تصادفات را به شدت افزایش می‌دهد. بسیاری از داروها (استفاده از مواد مخدر و مصرف بیش از مقدار تجویز شده از داروهای قانونی) می‌توانند بر توانایی فرد برای رانندگی ایمن، تاثیر بگذارند. همچنین مصرف مواد مخدر موجب عدم هماهنگی حافظه و زمان واکنش می‌شود.

3. عدم استفاده از کمربند ایمنی

عدم استفاده از کمربند ایمنی یکی از دلایل اصلی مرگ در تصادف جاده‌ای برای سرنشینان خودرو است. به طوریکه احتمال کشته شدن سرنشینان را در تصادفات جاده‌ای، 8 برابر می‌کند در حالیکه استفاده از کمربند ایمنی خطر آسیب جدی را تا ۵۰ درصد کاهش می‌دهد. استفاده گسترده از کمربند ایمنی پس از تصویب قانون و اجرای آن در دهه ۱۹۷۰ به عنوان عاملی کلیدی در کاهش تلفات جاده‌ای شناخته شد. به رغم افزایش رانندگان و خودروها، تعداد تلفات جاده‌ای از 3،382 تن در سال ۱۹۶۸ به حدود ۲,۸۸۷ تن در سال ۱۹۸۸ رسید.

چه کسانی در خطر هستند:

• جوانان ( 18 تا ۲۴ سال ) نسبت به افراد مسن تمایل کم‌تری به استفاده ازکمربند ایمنی دارند.
• مردان نسبت به زنان کم‌تر از کمربند ایمنی استفاده می‌کنند و تقریبا ً دو برابر زنان در تصادفات جاده‌ای به دلیل عدم استفاده از کمربند ایمنی دچار مرگ می‌شوند.
• سرنشینان صندلی عقب نسبت به سرنشینان صندلی جلو با احتمال کم‌تری کمربند ایمنی را می‌بندند در نتیجه احتمال آسیب به خود و دیگران را افزایش می‌دهند.
• رانندگان روستایی.
• مالک خودرو با احتمال کم‌تری نسبت به سایر سرنشینان از کمربند ایمنی استفاده می‌کند.

4. بی توجهی و حواس پرتی (استفاده از تلفن همراه در هنگام رانندگی)

طبق تحقیقات انجام شده، دلیل 18 درصد از تصادفات فوتی و 5 درصد از تصادفات جرحی، حواس پرتی به دلیل استفاده از تلفن همراه حین رانندگی (گرفتن تمرکز چشم‌ها از جاده به تلفن همراه) است. با وجود خطرات و غیرقانونی بودن استفاده از تلفن همراه، تقریبا ً نیمی از رانندگان در کویینزلند به استفاده از تلفن همراه خود برای مرور یا نوشتن پیام‌کوتاه در هنگام رانندگی اعتراف کردند. حواس‌پرتی راننده، از جمله استفاده از تلفن‌های همراه، دلیل اصلی یکی از 4 تصادف جاده‌ای رخ داده است. حدود ۸۴ درصد از کاربران تلفن همراه صاحب گوشی هوشمند هستند، کارایی بیشتر گوشی‌های هوشمند (به عنوان مثال شبکه‌های اجتماعی، اینترنت) به این معنی است که آن‌ها پتانسیل بیشتری برای پرت کردن حواس راننده را دارند.

یک بررسی روی ۴۱۵ راننده نشان داد که ۶۸ درصد، ایمیل‌ها را خوانده و ۲۵ درصد، وضعیت فیس بوک خود را به روز کرده‌اند. لازم به ذکر است صحبت کردن با سرنشینان کم‌تر حواس‌پرت کننده است تا صحبت کردن با تلفن همراه زیرا اگر وضعیت خطرناکی ایجاد شود، سرنشین می‌تواند حرف زدن را متوقف کند اما فرد طرف دیگر تماس تلفنی از خطر آگاه نیست و همچنان حرف زدن را ادامه خواهد داد و وقتی نیاز به تمرکز کامل برای رانندگی ایمن است، حواس راننده را پرت خواهد کرد.

استفاده از تلفن همراه در حین رانندگی، به دلایل زیر حواس‌پرت کننده است:

• حواس‌پرتی فیزیکی، هنگامی که دست راننده از فرمان اتومبیل به سمت بالا بردن تلفن, پاسخ دادن یا پایان دادن به مکالمه، یا نوشتن متن پیام حرکت می‌کند.
• حواس‌پرتی بصری، چون چشم‌های راننده از جاده برای یافتن گوشی، دیدن دکمه‌ها، خواندن یک پیغام و غیره منحرف می‌شوند.
• حواس‌پرتی ذهنی، صحبت کردن با تلفن همراه در حال رانندگی باعث از دست رفتن توجه و تمرکز می‌شود، زیرا توجه راننده بین رانندگی و گفتگو تقسیم می‌شود.

داشتن یک مکالمه ساده در وضعیت‌های دشوار رانندگی مانند رانندگی در ساعات اوج، جاده‌های ناآشنا، شب و در هوای مرطوب، مشکل است و موجب انتقال تمرکز راننده از رانندگی به مکالمه می‌گردد. بنابراین استفاده از تلفن همراه توانایی راننده در تشخیص فواصل، سرعت و شرایط محیطی را تحت‌ تاثیر قرار می‌دهد و احتمال تصادف را افزایش می‌دهد.

5. خستگی و خواب آلودگی

خستگی یکی از عوامل اصلی است که در تصادفات جاده‌ای نقش دارد. تصادفات در هنگام خواب آلودگی و خستگی منجر به جراحات جدی و مرگ می‌شوند چون راننده اغلب هیچ تلاشی برای جلوگیری از وقوع تصادف نمی‌کند. در واقع خواب آلودگی توجه، تمرکز و همچنین مهارت‌های رانندگی را مختل می‌کند. رانندگی هنگام خواب یک رفتار خطرناک است که می‌تواند بر هر کسی اثر بگذارد و هیچ فردی در برابر تاثیرات خواب‌آلودگی, مصون نیست.

راننده‌ای که به مدت ۱۷ ساعت نخوابیده، شبیه به راننده‌ای با غلظت الکل خون 05/0، و بعد از ۲۱ ساعت، شبیه به راننده‌ای با غلظت الکل خون 151/0، به لحاظ ریسک در رانندگی، رفتار خواهد نمود. تلاش برای بیدار ماندن و ادامه رانندگی در هنگام خواب آلودگی، خطر وقوع تصادف را تا ۵۶۰ درصد افزایش می‌دهد. همچنین ۲۰ تا ۳۰ درصد از مرگ‌ها و جراحات شدید درحوادث و سوانح جاده‌ای، ناشی از خستگی است. در استرالیا، هزینه تصادفات جاده‌ای مربوط به خواب‌آلودگی ۲ میلیارد دلار در سال تخمین زده شده است. در حال حاضر هیچ فناوری‌ وجود ندارد که بتواند خواب‌آلودگی را تشخیص دهد و رانندگان خود مسئول ارزیابی خواب‌آلودگی‌شان هستند. بنابراین به دلیل فقدان سنجش عینی خواب آلودگی، نقش آن در وقوع تصادفات دست کم گرفته شده است.

تصادفات ناشی ازخواب آلودگی اغلب بین ساعات ۲ تا ۶ صبح و ۲ تا ۴ بعد از ظهر اتفاق می‌افتند که بهترین زمان برای خواب انسان در طول شبانه روز است. این تصادفات می‌توانند در هر محیطی رخ دهند، رانندگی طولانی, به ویژه در امتداد مسیرهای یکنواخت،احتمال وقوع تصادف را افزایش می‌دهد. رانندگان جوان، مردان، رانندگان وسایل نقلیه سنگین و افرادی که دارو مصرف می‌کنند بیش‌تر در معرض تصادفات ناشی از خواب آلودگی هستند. با خواب کافی (۷ تا ۹ ساعت در شب) به خصوص قبل از رانندگی طولانی مدت، سفر خود را ایمن کنید.

گردآوری: اداره مدیریت راه‌های استان همدان

اقتباس از: http://www.police.qld.gov.au/initiatives/fatal-five-staying-safe-roads