بررسی میزان تصادفات رانندگی در رانندگان حرفه‌ای وسایل نقلیه سنگین
تصادفات جاده‌ای در وسایل نقلیه سنگین یکی از موارد مهم و مرتبط با ایمنی عمومی است. وسایل نقلیه سنگین شامل کامیون‌ها، اتوبوس‌ها، تریلرها، وسایل نقلیه عمومی و... می‌شوند که به دلیل اندازه و وزن بالای آن‌ها، تأثیر بیشتری در تصادفات جاده‌ای دارند. با توجه به اینکه وسایل نقلیه سنگین در صورت وقوع تصادفات، معمولاً منجر به خسارت‌های بزرگتر و مصدومیت‌های جدی‌تر می‌شوند، اهمیت کنترل و کاهش تصادفات در این دسته از وسایل نقلیه بسیار بیشتر است.
آمارها نشان می‌دهند که تصادفات جاده‌ای در وسایل نقلیه سنگین عموماً باعث مصدومیت‌ها و جان‌باختگان زیادی می‌شود. برخی از عوامل مؤثر در تصادفات وسایل نقلیه سنگین شامل رعایت نکردن قوانین رانندگی، خستگی رانندگان، سرعت غیرمجاز، عدم نگهداری صحیح وسایل نقلیه، شرایط جاده و هوا و… می‌باشد. برای کاهش تعداد تصادفات جاده‌ای در وسایل نقلیه سنگین، اجرای قوانین رانندگی سختگیرانه، آموزش مناسب به رانندگان، حفظ و نگهداری صحیح وسایل نقلیه، استفاده از فناوری‌های پیشرفته مانند سامانه‌های هوشمند رانندگی و… می‌تواند بهبود قابل توجهی در ایمنی وسایل نقلیه سنگین و کاهش تعداد تصادفات داشته باشد.
آمار مرگ و میر ناشی از حوادث رانندگی
بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت حوادث رانندگی مسبب یک میلیون و ۳۰۰ هزار مرگ در سال می‌باشند. در صورت عدم توجه به این مقوله انتظار می‌رود در سال‌های آینده میزان آسیب‌ها تا ۶۵ درصد و میزان مرگ و میر ناشی از حوادث رانندگی تا بیش از ۸۰ درصد نیز افزایش یابد. آمار سازمان جهانی بهداشت نشان می‌دهد که ایران یکی از بالاترین آمارهای مرگ و میر ناشی از حوادث رانندگی را در جهان دارا می‌باشد. به طوری که در کشور ما حوادث جاده‌ای نخستین علت مرگ در سنین زیر ۴۰ سال و دومین علت مرگ در تمام گروه‌های سنی محسوب می‌شوند؛ مثلا در ایران در سال ۱۳۷۹، دو میلیون حادثه جاده‌ای ثبت شده است. در هر ۱۰۵ حادثه رانندگی یک نفر جان خود را از دست می‌دهد، ۲۰ نفر به خدمات بیمارستانی و ۴۵ نفر به خدمات خارج بیمارستانی نیاز پیدا می‌کنند. یا مثلا در طی ۵ سال ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۴ تعداد کشته شدگان حوادث رانندگی در ایران از بیش از ۱۹ هزار نفر به بیش از ۲۷ هزار نفر افزایش یافته است. به عبارت دیگر به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر از جمعیت کشور سالانه ۳۶ نفر در تصادفات رانندگی کشته می‌شوند. شاخص تعداد کشته شدگان به ازای هر ۱۰ هزار وسیله نقلیه هم در ایران در مقایسه با کشورهای پیشرفته بسیار بالاست به طوری که این رقم در کشورهای توسعه یافته ۱ تا ۲.۵ و در کشورهای در حال توسعه ۱۰-۱۲ می‌باشد؛ این رقم در سال ۱۳۷۸ بر ایران نیز تایید شده است.
در پژوهشی از نوع توصیفی – تحلیلی مشخص گردید که به دلیل افزایش ریسک تصادف با افزایش سن بیش از ۶۰ سال، به نظر می‌رسد که کاهش ساعات کاری رانندگان حرفه‌ای پس از این سن در کاهش تصادفات رانندگی موثر باشد. همچنین توصیه و نظارت در مورد کاهش ساعت کار هفتگی رانندگان می‌تواند که کاهش تصادفات رانندگی منجر شود.
در تاریخ دوم مارس سال ۲۰۱۰ میلادی دولت‌های کشورهای جهان اول تصمیمی تاریخی گرفتند. آن‌ها بر آن شدند تا در زمینه بهبود ایمنی راه‌ها در طی ۱۰ سال آینده فعالیت‌های چشمگری داشته باشند. بر اساس تصمیم مجمع عمومی سازمان ملل بین سال‌های ۲۰۱۱-۲۰۲۰ میلادی به عنوان دهه فعالیت برای ایمنی راه‌ها نام‌گذاری گردید.
بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت عمده مرگ‌ها و آسیب‌های ناشی از تصادفات رانندگی در جاده‌ها در کشورهایی با درآمد متوسط و کم اتفاق می‌افتند، به طوری که تنها در کشورهای دارای درآمد متوسط، سالانه ۷۰۰ هزار مرگ به دلیل تصادفات رانندگی رخ می‌دهد و از این نظر مقام ششم را در میان علل مرگ دارا می‌باشد. از سوی دیگر برخلاف کشورهای با درآمد بالا که تصادفات رانندگی در آن‌ها روند نزولی دارد، در کشورهای با درآمد کم و متوسط این روند صعودی است. در سال ۲۰۰۲ بیش از نیمی از مرگ‌های و حدود ۶۰ درصد از تمام موارد DALY ناشی از حوادث رانندگی در گروه سنی ۱۵-۴۴ سال رخ داده است. به طوری که در کشورهای در حال توسعه در آقایان در سنین بهره‌وری، سومین علت مرگ را حوادث رانندگی تشکیل می‌دهند. علاوه بر این حوادث رانندگی بار اقتصادی سنگینی به کشورها تحمیل می‌کند به طوری که در کشورهای با درآمد پایین حدود ۱ درصد، در کشورهای با درآمد متوسط ۱.۵ درصد و در کشورهای پیشرفته حدود ۲ درصد از تولیدات ناخالص ملی را به خود اختصاص می‌دهند.
رانندگان وسایل نقلیه سنگین از نظر حوادث رانندگی در معرض خطر ویژه‌ای می‌باشند. تحقیقات نشان داده‌اند که رانندگی کامیون یکی از خطرناک‌ترین مشاغل از نظر آسیب‌های کشنده محسوب می‌شود. به طور کلی میزان حوادث وسایل نقلیه سنگین تقریبا مشابه ماشین‌های سواری است ولی عاملی که باعث این خطر ویژه در مورد رانندگان وسایل نقلیه شده است، حوادثی است که در آن‌ها وسایل نقلیه دخالت دارند. این حوادث به مراتب مرگبارتر از حوادثی است که در آن‌ها تنها ماشین‌های سواری دخیل هستند.
در تصادفات وسایل نقلیه، عوامل انسانی، وضعیت راه‌ها، وسیله نقلیه، و محیط موثر می‌باشند. اغلب تصادفات رانندگی را می‌توان به طور مستقیم به فاکتورهای انسانی در رانندگی، مهارت‌های رانندگی و شیوه رانندگی می‌باشند. در حالی که شیوه رانندگی تحت تاثیر انگیزه‌ها، نگرش‌ها و خصوصیات شخصیتی فرد قرار دارد، مهارت‌های رانندگی با مهارت‌های حرکتی و پردازش اطلاعات ارتباط دارند. مهارت‌های رانندگی ارتباط تنگاتنگی با توانایی‌های جسمانی دارند. در بسیاری از مطالعات نشان داده است که سن، سطح سواد، مصرف داروها، خواب آلودگی و خستگی راننده، چاقی، و بیماری‌های مزمنی نظیر آپنه و افسردگی با بروز حوادث رانندگی و شدت آن ارتباط دارند.
در ایران تاکنون چند مطالعه در مورد حوادث رانندگی انجام شده است؛ و معمولا در این مطالعات فراوانی حوادث رانندگی در رانندگان حرفه‌ای وسایل نقلیه سنگین در طول یک سال و ارتباط آن با برخی از متغیرها نظیر شاخص توده بدنی، ساعت کاری در هفته، شیفت کاری، شغل دوم، سن، سابقه کاری و بیماری‌های مزمن (مانند بیماری‌های مزمن انسدادی ریه، آسم، آپنه خواب، سابقه تشنج، سابقه بیماری‌های قلبی، سکته مغزی، میگرن) مورد بررسی قرار گرفت. اما با توجه به اهمیت موضوع حوادث رانندگی و با نظر به اینکه رانندگان وسایل نقلیه در این زمینه در خطر ویژه‌ای قرار دارند بر آن شدیم تا مطالعه‌ای را با هدف تعیین برخی از عوامل موثر بر حوادث رانندگی در رانندگان وسایل نقلیه سنگین انجام دهیم.
در انتها پیشنهاد می‌دهیم به دلیل افزایش ریسک تصادف با افزایش سن بیش از ۶۰ سال، احتمالا کاهش ساعات کاری رانندگان حرفه‌ای پس از این سن می‌تواند در کاهش تصادفات رانندگی موثر باشد. همین طور سخت‌گیری بیشتر در مورد دادن مجوز کار روی این گونه ماشین‌ها به رانندگان جوان (کمتر از ۳۰ سال) ممکن است در کاهش تصادفات این وسایل نقلیه موثر باشد. همچنین برقرای قوانین و نظارت سخت گیرانه‌تر در مورد ساعت کار هفتگی رانندگان می‌تواند به کاهش تصادفات رانندگی منجر شود.
