رتبه‌بندی استان‌های کشور از نظر شاخص ایمنی جاده‌ها
آگاهی از این موضوع که کدام استان‌ها از لحاظ ایمنی جاده‌ای، شرایط بهتر یا بدتری دارند می‌تواند به تصمیم‌گیری کارشناسانه در این مورد کمک شایانی کند.
حوادث رانندگی یکی از مسائل تلخ در کشور ماست که در بعضی از استان‌ها تلفات بیشتری برجای گذاشته است. البته مرگ‌ومیرهای ناشی از حوادث رانندگی تنها معیار اولویتبندی استان‌ها از نظر شاخص ایمنی جاده‌ای نیست. بما در نظرگرفتن معیارهای مختلف می‌توان شرایط استان‌ها را از این لحاظ بررسی کرد و به تصمیم‌گیری اصولی پرداخت.
ضررهای مالی و جانی و آسیب‌های روحی و جسمی ناشی از حوادث رانندگی می‌تواند بنیاد یک خانواده را متزلزل کند. باتوجه به وضعیت جاده‌های کشور، متاسفانه این اتفاق ناگوار در کمین همه افراد جامعه قرار دارد. البته آمار نشان می‌دهد که احتمال وقوع سوانح رانندگی در برخی استان‌ها بیشتر است. سطح ایمنی جاده‌ای استان‌ها به شاخص‌های مختلفی بستگی دارد. توجه به فقط یکی از این معیارها می‌تواند مشکل‌ساز باشد. درحالیکه با درنظر گرفتن وزن هریک از معیارهای موثر می‌توان تصمیمی آگاهانه برای کاهش خطرات مذکور اتخاذ کرد.
شاخص ایمنی جاده‌های کشور
رشد جمعیت و افزایش تولید خودرو، افزایش حوادث تلخ رانندگی را در پی داشته است. مدیران و کارشناسان مربوطه برای انجام اقدامات پیشگیرانه و حتی اصلاحی به اطلاعات و شناخت کافی نسبت به سطح ایمنی جاده‌های کشور نیاز دارند. تعداد تصادفات از سال 1386 تا 1390 تا 8 درصد کاهش یافته است. همچنین طی این دوره پنج ساله، تعداد کشته‌شدگان نیز از 13760 نفر به 12232 نفر رسیده است. این اعداد و ارقام نشان می‌دهد که وضعیت ایمنی جاده‌ها در حال بهبودی است اما هنوز راه زیادی برای رسیدن به شرایط مطلوب باقی مانده است. بد نیست بدانید که دوسوم قربانیان تصادفات متعلق به کشورهای در حال توسعه هستند، اگرچه فقط یک‌سوم تعداد وسایل‌نقلیه جهان را دارند. به عنوان مثال، درحالیکه شاخص تعداد وسایل‌نقلیه به ازای هر کیلومتر جاده در انگلیس، آلمان و فرانسه تقریباً 10 برابر ایران است، اما تعداد کشته‌ها در کشور ما بیشتر می‌باشد. طبق آمارهای سازمان بهداشت جهانی، ایران به همراه کشورهای دومینیکن، ونزوئلا و تایلند دارای بیشتری آمار مرگ‌ومیر و تلفات ناشی از سوانح رانندگی هستند.
استفاده از تجهیزات مختلف مانند سیستم‌های حمل‌ونقل هوشمند (ITS) می‌تواند به ارتقای سطح ایمنی کمک و از حوادث و بلایای رانندگی جلوگیری کند. البته برای اخذ بهترین تصمیم، ارائه مناسب‌ترین راهکار و استفاده درست از تجهیزات ایمن ابتدا باید دید که جاده موردنظر از دیدگاه‌های مختلف در چه سطحی از ایمنی قرار دارد.
اولویتبندی استان‌های کشور از نظر شاخص‌های ایمنی حمل‌ونقل جاده‌ای
وقتی صحبت از سطح ایمنی جاده‌ها می‌شود، اولین معیاری که به ذهن افراد خطور می‌کند، تعداد کشته‌های ناشی از تصادفات در جاده موردنظر است. اما برای رتبه‌بندی دقیق و صحیح استان‌ها از نظر شاخص ایمنی جاده‌ها باید تمام معیارهای زیر را در نظر گرفت:
- تعداد مرگ‌ومیرهای ناشی از حوادث رانندگی
- تعداد مصدومین ناشی از حوادث رانندگی
- تعداد تابلوهای سرعت‌نما و پیام‌نما در جاده‌های کشور
- تعداد دوربین‌های کنترل سرعت در جاده‌های کشور
- تعداد پایگاه‌های اورژانس و امداد نجات جاده‌ای
با توجه به تمامی معیارهای فوق و استفاده از روش‌های علمی مناسب مانند روش تحلیل سلسله‌مراتبی می‌توان با در نظرگرفتن وزن هریک از این معیارها، ایمن‌ترین استان‌ها را شناسایی کرد. به عنوان مثال از نظر شاخص تعداد متوفیات، استان‌های ایلام، کهگیلویه و بویراحمد، خراسان جنوبی و اردبیل ایمن‌ترین استان‌ها هستند و تهران، فارس، خراسان رضوی و اصفهان در بدترین شرایط قرار دارند. از نظر تعداد مصدومین، ایمن‌ترین استان‌ها به ترتیب رتبه عبارتند از خراسان جنوبی، ایلام، هرمزگان و کهگیلویه و بویراحمد و اما بدترین استان‌ها همان تهران، فارس، خراسان رضوی و اصفهان می‌باشند. چنانچه فقط معیار تعداد پایگاه‌های اورژانس و امداد نجات جاده‌ای را در نظر بگیریم، رتبه‌های یک تا چهار به ترتیب به فارس، خراسان رضوی، کرمان و سیستان و بلوچستان تعلق می‌گیرد و قم، کهگیلویه و بویراحمد، همدان و کرمانشاه دارای بدترین وضعیت می‌باشند. از نظر تعداد دوربین‌های کنترل سرعت باید قزوین، قم، تهران و اصفهان را ایمن‌ترین و مازندران، لرستان، ایلام و آذربایجان غربی را غیرایمن‌ترین استان‌ها بدانیم. با توجه به تعداد تابلوهای پیام‌نما و سرعت‌نما، خراسان رضوی، گلستان، اصفهان و فارس شرایط بهتری دارند و لرستان، کردستان، خراسان جنوبی و چهارمحال‌وبختیاری وضعیت خوبی ندارند.
همانطور که گفته شد، رتبه استان‌های مختلف از نظر ایمنی جاده‌ها به شدت به معیار موردنظر بستگی دارد. یک استان می‌تواند از یک منظر جز ایمن‌ترین‌ها و از لحاظ دیگر در بدترین شرایط باشد. بنابراین برای رتبه‌بندی کلی و شناسایی صحیح ایمن‌ترین استان‌ها باید تمامی معیارها را همزمان با وزن مشخصی در نظر گرفته و با یکدیگر مقایسه کنیم. بر این اساس ایمن‌ترین استان‌های کشور از لحاظ حمل‌ونقل جاده‌ای عبارتند از: ایلام، کهگیلویه و بویراحمد، خراسان جنوبی، اردبیل، چهارمحال‌وبختیاری، هرمزگان، خراسان شمالی، زنجان، بوشهر، قزوین، همدان، قم، کردستان، یزد، البرز، سیستان و بلوچستان، کرمان، خراسان رضوی، فارس، گلستان، مرکزی، همدان، اصفهان، کرمانشاه، لرستان، آذربایجان شرقی، گیلان، آذربایجان غربی، خوزستان، مازندران و تهران.
باتوجه به آنچه گفته شد برای رتبه‌بندی استان‌های کشور از نظر ایمنی جاده‌ای باید معیارهای مختلفی مانند تعداد مرگ‌ومیرها، تعداد مصدومین، تعداد تابلو‌ها و دوربین‌های سرعت‌نما، تعداد پایگاه‌های اورژانس و امداد نجات جاده‌ای و تعداد دوربین‌های کنترل سرعت را در نظر گرفت. مطالعات نشان داده‌اند که براین اساس در رنکینگ ایمن‌ترین استان‌ها، رتبه‌های یک تا چهار به استان‌های ایلام، کهگیلویه و بویراحمد، خراسان جنوبی و اردبیل تعلق می‌گیرد. بدترین استان‌ها هم به ترتیب عبارتند از: تهران، مازندران، خوزستان و آذربایجان غربی.
