تاثیر علائم راهنمایی و رانندگی در ارتقای ایمنی جاده‌ها
هدف اصلی استفاده از علائم راهنمایی و رانندگی تامین رفاه، آسایش و ایمنی انسان‌ها است.
گسترش زندگی ماشینی و افزایش ترافیک در خیابان‌ها در مقابل فواید اقتصادی که داشته منجر به افزایش تعداد و شدت تصادفات نیز شده است. انسان، راه و وسیله‌نقلیه عوامل موثر بر ایمنی حمل‌ونقل جاده‌ای هستند که هر جز خود دارای عناصر مختلفی است. به عنوان مثال، تابلوها و علائم رانندگی از اجزای مهم عامل راه بشمار می‌روند. با استفاده از علائم مناسب و آموزش صحیح آن‌ها می‌توان به ارتقای ایمنی امیدوار بود.
رانندگی در کنار مزایای اقتصادی و اجتماعی متعدد، خطرات قابل‌توجهی نیز دارد. آمار نشان می‌دهد که سالانه 2/1 میلیون نفر در سراسر جهان بر اثر تصادفات جاده‌ای جان خود را از دست می‌دهند. عوامل مختلفی مانند بی‌توجهی به استفاده از علائم راهنمایی و رانندگی و عدم استفاده از فناوری‌های مدرن در بروز تصادفات نقش دارند. باتوجه به تغییر و ارتقای دائمی علائم رانندگی و سیستم‌های حمل‌ونقل جاده‌ای، نظارت مداوم بر تابلوها و علائم راهنمایی در کنار جاده‌ها ضروری است. در این مقاله سعی شده اثر علائم رانندگی بر ارتقای ایمنی جاده‌ها بررسی شود.
تعامل بین راننده و تابلوهای راهنمایی و رانندگی
رانندگی به تعامل بین راننده و سایر اجزای حمل‌ونقل بستگی دارد. یکی از این اجزا، علائم افقی و عمودی کنار جاده‌ها هستند. علائم باید به موقع و به‌طور واضح، راهنمایی‌ها را به کاربران جاده ارائه دهند؛ به‌گونه‌ای که مبهم نباشد و سریعاً درک شود. ارائه آن‌ها زودتر از زمان موردنیاز باعث از یادبردن آن‌ها هنگام نیاز می‌شود. همچنین نباید آن‌ها را خیلی دیر عرضه کرد. علاوه‌بر هماهنگی علائم، هماهنگی در کاربرد آن‌ها نیز الزامی است. به عنوان مثال، نصب تابلوهای خطر در فواصل نامناسب از محل خطر، راننده‌ای را که به فاصله معینی از منطقه خویش عادت کرده سردرگم می‌کند.
در صورت وجود موانعی نظیر تابلوهای تبلیغاتی، پوشش‌های گیاهی و تیرهای چراغ برق در برابر علائم رانندگی، دید کاربران مختل می‌شود و احتمال بروز خطر افزایش می‌یابد. در واقع این موانع با ایجاد اختلال در دید راننده، مانع انتقال پیام تابلوی راهنمایی شده و زمان واکنش راننده را افزایش می‌دهند. در نتیجه زمینه ایجاد ترافیک و حتی وقوع تصادف را ایجاد می‌کنند. متاسفانه عدم توجه به این موضوع در بعضی از مناطق کشور ما منجر به کاهش ایمنی جاده‌ها شده است.
انواع تابلوهای راهنمایی و رانندگی و عوامل موثر بر درک آن‌ها
مهمترین کاربرد تابلوهای راهنمایی و رانندگی در معابر شهری و بین‌شهری کمک به رانندگان برای انتخاب بهترین و کوتاهترین مسیر است، به‌گونه‌ای که زمان سفر کاهش یابد و دسترسی به مقصد راحت شود. بدین‌منظور، این تابلوها باید طبق استانداردهای بین‌المللی تهیه شوند تا برای مراجعین سایر کشورها نیز قابل‌استفاده باشند. براین اساس، علائم معابر به سه دسته علائم اخطاری یا هشداردهنده، بازدارنده یا حکم‌کننده و اخباری یا اطلاع‌دهنده تقسیم می‌شوند.
علائم بازدارنده برای اعمال ضرورت، محدودیت یا ممنوعیت به کار می‌روند. در واقع مجبورکننده یا ممنوع‌کننده هستند و به غیر از دو مورد همگی مدوراند.
علائم اخطاری بیانگر خطرات موجود در جاده مانند پیچ‌ها هستند که به شکل مثلث متساوی‌الاضلاعی که راس آن رو به بالا است طراحی می‌شوند. البته دارای استثناهایی نیز هستند مانند علامت تعیین جهت که متناظر با تغییر سریع جهت یا انحراف جاده است. علائم اخباری نشان‌دهنده اماکن، وسایل و امکانات رفاهی موجود در راه هستند که متسطیلی شکل‌اند.
به‌طورکلی، طرح و کاربرد تابلو باید به‌گونه‌ای باشد که پیغام خود را به درستی به راننده‌ای که با سرعت مجاز رانندگی می‌کند انتقال دهد. از این نظر یک تابلو باید دارای فاصله دید مناسب برای قرائت، سادگی محتوا، ارزش رسیدن به هدف موردنظر، وضوح و انعکاس‌دهنگی بالا باشد.
به‌طور خلاصه عوامل موثر بر درک درست علائم رانندگی عبارتند از:
- • رنگ: رنگ یکی از عوامل موثر بر درک علائم رانندگی است که معولاً میزان خطر در شرایط مختلف را نشان می‌دهد. به عنوان مثال، رنگ قرمز نسبت به سایر رنگ‌ها اعم از نارنجی، سیاه، سفید، سبز، آبی، خاکستری و زرد برای دادن هشدار کاربردی‌تر است.
- • شکل: شکل علائم می‌تواند حامل پیام‌های مختلفی برای راهنمایی یا کنترل رفتار رانندگان باشد. در طراحی علائم باید از اشکال آشنا و قابل‌قبول در جوامع مختلف استفاده کرد تا واکنشی یکسان و سریع از سوی رانندگان ایجاد کنند.
- • اندازه: اندازه تابلوها باتوجه به میزان دید، شرایط بصری و کیفیت نمایش تعیین می‌شود و در کل باید اطلاعات مهم را در برگرفته و نوشته‌های آن خوانا باشد. کیفیت نمایش به عواملی چون کنتراست، شفافیت و درخشندگی وابسته است. شرایط بصری نیز به عوامل فیزیولوژیکی مانند خستگی و احساس درد در چشم‌ها و عوامل محیطی مختلف از قبیل صدا، دود و گردوغبار بستگی دارد.
علائم و تابلوهای راهنمایی و رانندگی با انتقال پیام‌های لازم، زمینه آسایش و ایمنی کاربران جاده را فراهم می‌کنند. این علائم که به سه صورت اخباری، هشداری و حکم‌دهنده و طبق استانداردهای بین‌المللی طراحی می‌شوند، از یک طرف به کنترل رفتار راننده‌ها و از طرف دیگر به مسیریابی راحت‌تر کمک می‌کنند. البته در صورتی که دارای رنگ، شکل و اندازه مناسب و استاندارد باشند، مانعی برای دیدن آن‌ها وجود نداشته باشد و به موقع ارائه شوند.
