ابزارها و راهکارهای لازم برای نگهداری راه‌های کشور

تعمیر و نگهداری جاده به منظور حفظ جاده در شرایط احداث شده اولیه‌ی آن، ضروری است، زیرا این عمل از منابع مجاور و ایمنی کاربر محافظت می‌کند و مسافرت راحت و کارآمد در طول مسیر را فراهم می‌کند؛ متأسفانه، تعمیر و نگهداری جاده‌ها اغلب نادیده گرفته یا نادرست انجام می‌شود که منجر به خرابی سریع جاده و در نتیجه استفاده از وسایل نقلیه می‌­شود. ارزشمندترین ابزار برای نگهداری، دانش و تجربه به دست آمده توسط افرادی است که تعمیر و نگهداری را اجرا می­‌کنند؛ بنابراین باید تلاش شود تا از افراد شایسته، آگاه و باتجربه در این سمت‌ها برای یک برنامه نگهداری جاده استفاده شود.

عملیات نگهداری راه در زمره یک عملیات هزینه­‌بر محسوب می‌گردد که لازم است تا مطابق با برنامه ریزی کاملا مشخص و مطابق با نیازها و مشکلات راه تعیین گردد.

چگونه جاده‌­ها آسیب می‌­بینند؟

ایمنی حمل و نقل جاده‌ای بسیار کمتر از حمل و نقل ریلی، آبی و هوایی توسعه یافته است. به طور متوسط ​​خطر فردی منجر به مرگ و میر در ارتباط با مسافت طی شده در حمل و نقل جاده‌ای ۳۰ برابر بیشتر از دیگر حالت است؛ این امر عمدتا به این دلیل است که رویکرد‌های متفاوتی در مدیریت ایمنی و استفاده از روش‌ها و ابزارهای مدیریتی وجود دارد. صرف نظر از نوع حمل و نقل، رمز موفقیت در مدیریت ایمنی، تجزیه و تحلیل دقیق ریسک، ارزیابی دقیق ریسک‌، معیارهای پذیرش کمی ریسک، روش‌های انتخاب اقدامات موثر و نظارت مستمر بر خطرات و ابلاغ آن‌ها است. هدف از مدیریت ایمنی زیرساخت‌های جاده‌ای اعمال رویه‌­هایی است که اطمینان حاصل کند که هنگام برنامه ریزی، طراحی و ساخت، خطرات جاده ای می توان به طور سیستماتیک شناسایی‌، طراحی‌ و ساخته شده‌­اند؛ به این ترتیب خطرات استفاده کنندگان از جاده ارزیابی شده و در نهایت تصادفات و مرگ و میر کاهش می‌ی­ابند.

محافظت از کاربران جاده در برابر خطر جراحت و مرگ باید در اولویت اصلی قرار گیرد. بنابراین، در تصمیم گیری در مورد سطح مناسب نگهداری برای یک جاده خاص یا یک بخش از جاده، باید به مقدار و نوع استفاده از وسیله نقلیه و متغیرهای فیزیوگرافیک و اقلیمی توجه شود زیرا ممکن است ساختارهای زهکشی را تحت تأثیر قرار دهد. جاده‌های تمام فصلی نیاز به نظارت مستمر برای ساییدگی یا خرابی سطح و زیر سطح دارند زیرا پوسیدگی و از بین رفتن در این جاده‌ها بالاست اغلب در فصل باران اتفاق می­افتد؛ همچنین، تجهیزات برف روبی نیز می‌توانند سطح جاده را با برداشتن یا تغییر دادن از بین ببرند.

ابزارها و رویکردهای متنوعی برای کمک به ارائه مدیریت ایمنی زیرساخت‌های جاده­‌ای در دسترس است. همانند دستورالعمل‌ها، برخی ابزارها برای استفاده در سطح جهانی، منطقه‌ای یا کشوری تهیه شده‌اند. در بعضی موارد، ابزارهای توسعه یافته در یک مکان یا کشور را می‌توان برای استفاده در مکان دیگر سازگار کرد؛ اما باید اطمینان حاصل شود که هنگام انجام این کار، زمینه جدید در نظر گرفته می‌­شود.

هنگامی که ما در مورد نگهداری راه و جاده‌ها صحبت می‌کنیم، جمع آوری اطلاعات میدانی یکی از قسمت­‌های اساسی مدیریت راه می‌باشد. مهمترین داده‌های جمع آوری شده برای اهداف نگهداری راه؛ اطلاعات مربوط به موجودی جاده، وضعیت روسازی (کیفیت سطح و مقاومت روسازی) و مشخصات ترافیکی است که با توجه به اینکه این فرآیند می‌تواند طولانی و گران باشد، لازم است از بهترین و کارآمدترین راه حل برای جمع آوری داده‌ها اطمینان استفاده شود.

کاملا واضخ است که هر جاده‌ای اگر تعمیر نشود خطرساز می‌شود. فرسودگی جاده تدریجی اما مداوم است و مرمت آن به هزینه‌ی هنگفتی نیاز دارد. بریتانیا سالانه در حدود یک و نیم میلیارد پوند برای مرمت فرسودگی روزمره‌ی سطح جاده‌ها هزینه می‌کند.
آب و هوا عامل بخشی از این آسیب‌ها به شمار می‌آیند اما عامل اصلی در این مسئله حرکت اتومبیل‌ها و به ویژه کامیون‌های سنگین است.

فرسودگی فرایندی پیچیده است، اما اتومبیل‌ها به سه طریق اصلی باعث ایجاد آسیب راه‌ها می‌شوند.

اولا، عمل اصطکاک میلیون‌ها چرخ بر روی جاده‌ها به تدریج سطح آن‌ها را صیقل می‌دهد؛ این وضعیت، از مقاومت سطح جاده در برابر سر خوردن خودرو می‌کاهد؛

ثانیا، کوبیدن مداوم چرخ‌ها، لایه‌ی بالایی آسفالت را به سوی پایین و اطراف می‌فشرد و در قسمتی از جاده که بیش‌تر در معرض عبور چرخ‌هاست فرورفتگی‌هایی ایجاد می‌کند. این وضعیت رانندگی را خطرناک می‌سازد، زیرا فرورفتگی‌ها بر هدایت و کنترل ماشین اثر می‌گذارند و به مرور زمان در آن‌ها آب جمع می‌شود؛

ثالثا، در اثر کم و زیاد شدن فشار بار که در هنگام گذشتن چرخ‌ها بر سطح جاده اعمال می‌شود، کل جاده ترک بر می‌دارد. این فرایند مشابه با فرایند مشهور به خستگی فلزات است، یعنی گرچه جاده می‌تواند در برابر یک نوبت بار سنگین مقاومت کند اما ساختمان آن ممکن است در برابر بارهای مکرر و کوچک‌تر تاب نیاورد.

راه‌حل­‌های موجود

سازندگان قیر و دانشگاه‌های ناتینگم و نیوکسل در انگلستان تلاش نمودند تا مواد بهتری را برای ساختن جاده‌ها بیابند؛ آنان علاوه بر آن که قصد ساخت جاده‌های بادوام‌تری را دارند، می‌خواهند جاده‌های ایمن‌تری هم داشته باشند. این امر به کار گسترده‌ای درباره‌ی یک نوع جدید از مواد پوشاننده‌ی سطح جاده‌ها موسوم به سنگ فرش منفذدار منتهی شده است. آسفالت کنونی سطح جاده‌ها مخلوطی است از خرده سنگ و قیر با پوکه‌ی نرم که فاصله‌ی بین سنگ‌ها را کاملاً پر کرده و پوشش نفوذناپذیری را ایجاد می‌کند. پوشش جدید هم مشابه آن است اما پوکه‌ی کم‌تری دارد تا فواصل خالی را در بین سنگ‌ها باقی بگذارد. این وضعیت اجازه می‌دهد که آب به جای آن که در سطح آسفالت حرکت کند به درون آن برود. از آن‌جا که آب روی سطح نمی‌ایستد و جاری نمی‌شود آب افشانی ناشی از حرکت اتوموبیل‌ها به میزان زیادی کاهش می‌یابد و خطر سُر خوردن روی آب به طور عمده از بین می‌رود.

یک مزیت دیگر جاده‌ی منفذ دار آن است که کم صداتر از رویه‌ی معمولی است. سطح سر و صدای اتومبیل‌ها در مقایسه با رویه‌ی آسفالت معمولی هنگامی که خشک باشد ۳ تا ۴ دسی بل و هنگامی که خیس باشد ۷ تا ۸ دسی‌بل کاهش می‌یابد. اما ایراد آن، ایجاد نیاز به کمک بیش‌تر برای از بین بردن برف و یخ است.

فعاليت‌هاي نگهداري معمولاً در هر كشور و منطقه‌اي با توجه به برنامه ريزي، سازمان دهـي و نحـوه سـرمايه گذاري به دسته‌هاي مختلفي طبقه بندي مي‌شوند.

اما به طور كلي اين فعاليت‌ها را مي‌توان به صورت زیر عنوان کرد:

كوتاه كردن چمن و پاكسـازي حاشـيه كنـار جاده، پاكسازي كالورت‌ها و قنوهاي گرفته شده، وصله كاري و تعمير چاله ها (براي راه‌هاي شني اين فعاليت‌ها ممكن است هر شش ماه يكبار انجام شوند)، نگهـداري روسازي براي راه هاي رويه دار، تعمير چاله‌ها و شيب بندي براي راه‌هاي غيررويه دار، عمليات پيشگيرانه، روكش مجدد، وصله كاري و بازسازي روسازي که هزينه اجراي اين فعاليت‌ها بيش از نگهداري جاري بوده و نيازمند برنامه ريزي ويژه‌اي براي اجرا مي‌باشند و فعاليت­‌هایی که نمي‌توان آن‌ها را پيش بيني كرد اما نياز به رسيدگي فـوري دارند مانند كالورت‌هاي خراب شده يا ريزش كوه كنار جاده كه منجر به بسته شدن راه مي‌شود.

خطرات استفاده از مواد نگهداری جاده­‌ها برای محیط زیست

از طیف گسترده‌ای از مواد شیمیایی معمولا برای سطح جاده‌ها استفاده می‌شود تا میزان فرسودگی، گرد و غبار یا یخ زدایی به حداقل برسد؛ با این حال‌، بسیاری از این مواد اصولا کم‌ترین سود را دارند و خطری بالقوه برای کیفیت آب محسوب می‌­شوند. کاهنده‌­های گرد و غبار مبتنی بر روغن باید در مواردی که امکان ورود به آب‌های سطحی یا زیرزمینی وجود دارد، با دقت زیادی استفاده شوند. به همین ترتیب، نمک‌هایی مانند کلرید سدیم (NaCI) و کلرید کلسیم (CaCl₂)، به همراه مواد افزودنی برای جلوگیری از پوسیدگی، زنگ زدگی و خوردگی می‌توانند باعث مسمومیت حاد و مزمن در موجودات آبزی و ماهی‌ها، آلودگی آب‌های زیرزمینی تأمین کننده آب عمومی و خانگی و مرگ بر روی پوشش گیاهی مجاور جاده شوند. علف کش‌هایی که برای کنترل پوشش گیاهی کنار جاده استفاده می‌شود، در صورت استفاده نادرست، خطر بالقوه سلامتی یا آلودگی آب را به همراه دارند.